مجموعه زئوژلانکتون های دریای خزر

زئوپلانکتونها

موجودات اصلی طبقات مختلف آب دریاها پلانکتونها هستند که اکثریت موجودات را تشکیل می دهند.   

    که به دو دسته فیتو پلانکتونها و زئو پلانکتونها تقسیم  می شوند. 

    زئوپلانکتونها اندازه هایی حدود 5/0 تا1 میلی مترطول دارند که اغلب شفاف هستند و تعداد کمی هم کمتراز1/0 ویا بیشتراز3 میلیمترهستند.ازجمله اعضای اصلی آنها می توان  آغازیان روتیفرها سخت پوستانی چون کک آبی  پاروپایان کالانوئید و سیکلوپوئید را نام  برد .زئوپلانکتونها اصولا از تولید کنندگان اولیه تغذیه می کنند وخود منبع اصلی غذا برای تولید کنندگان سوم هستند.   زئوپلانکتونها  برای حفظ  شرایط  زیستی خود در آب دریا  خود را با محیط  تغییرات شرایط محیط تطبیق می دهند یعنی تطبیق دهنده اسمزی   osmoconiformer  هستند.

    زئوپلانکتونها دارای نقش به سزایی در محیط  های دریایی ومصبی هستند.

زئوپلانکتونها معمولا درتمام نواحی یک دریاچه یا مخزن آب پشت سد  پراکنده اند. بسیاری از انواع آن ها متحرک هستند  بنابراین  پراکنش عمقی وعمودی آنها ممکن است متغیر باشد.گونه های مختلف زندگی در زیستگاههای  خاصی را ترجیح می دهند. در اکوسیستم های آبی زئوپلانکتونها  مهمترین  موجودات  گیاهخوار محسوب می شوند. و عادت طعمه خواری آنها نیزاهمیت خاصی دارد بنابراین برای درک  فراینسوخت وسازدریک دریاچه ارزیابی بیومس ونقش زئوپلانکتونها  دراکوسیستم ضروری است.

تغذیه زئوپلانکتونها

اکثرا زئوپلانکتونها از فیتوپلانکتونها تغذیه می کنند پس می توان گفت جمعیت فیتوپلانکتونها و جمعیت زئوپلانکتونها تاثیر بسزای بر روی همدیگردارند.

 برخی از زئوپلانکتونها گوشتخوارند یعنی از زئوپلانکتونهای کوچکتر تغذیه می کنند.

تعداددیگری هم از زئوپلانکتونها فیلترکننده هستند وازمواد آلی موجود درآب یا بسترتغذیه می کنند.

اهمیت زئوپلانکتون ها دراکوسیستم

انتقال انرژی بین تولید کنندگان اولیه و جمعیت ماهی های پلاژیک (تولید کنندگان ثانویه)

قسمت عمده آنها صافی خوارهستند( (Filterfeeder

دارای بیش از 11500 گونه( 70 % جانوران پلانکتونی)

عمده ترین مصرف کنندگان فیتوپلانکتونها

تولید زئو پلانکتونها

زئو پلانکتونها معمولا از طریق بکر زای تولید مثل می کنند. بسیاری از آنها به طور مستمرتولید مثل می کنند با تغیرات جمعیت وافزایش ورشد آن درفواصل زمانی, توالی جمعیت بروزمی کند.درمرحله اوج رشد تصاعدی جمعیت ممکن است فرد یا افرادی ازآن زنده مانده و مرحله بعدی رشد تصاعدی را آغازکنند. بیشترغذایی که آنها درطول عمرخود هضم می کنند, به جای رشد افراد,صرف تولید تخم آنها می شود.سرنوشت تخمها پس از تولید شدن متفاوت است. مثلا یک گونه تخمها رابه سرعت درمحیط آزاد می کنند یا بعضی تخمها را با خود حمل می کنند وتعداد دیگری که تخمها را درفواصل زمانی معین درآب رها می کنند. در شرایط نامطلوب بخصوص افت دما, انبوهی جمعیت, تغیر درجیره غذای یا دوره تناوب نوری به توقف بکرزای می انجامد.دراین وضع نرهاو ماده ها پدید می آیند ودرنتیجه تولید مثل جنسی تخمهای باروری تولید می شوند که دیواره های ضخیم دارند و دربرابر خشک شدن وسرما مقاومت می کنند.

تقسیم بندی زئوپلانکتونها

1)تقسیم بندی ازلحاظ طول عمر:

الف)هالوپلانکتون halo plankton:به پلانکتونهای واقعی اطلاق می شود که در تمام طول عمربه صورت پلانکتونی به سر می برند مثل روتیفرها

ب)مروپلانکتونهاmeroplankton :آنهایی که قسمتی اززندگی شان حالت پلانکتونی دارند وقسمت بعدی به صورت بنتوزدیده می شود.مثل لارو صدف ,آتادول,ناپلی وناپلیوس کشتی چسبها

2)تقسیم بندی از لحاظ اندازه:

1.      پلانکتون های عظیم الجثه Megaloplankton   طولی حدود یک متر مثل مدوزها (نمونه ای از مدوز در دریای خزر 5/99% وزن بدن مدوز را آب تشکیل می دهد

2.      پلانکتون های بزرگ Macroplankton   اندازه 100-1 سانتی متر شامل سخت پوستان   ... با چشم غیر مسلح قابل بررسی هستند

3.      پلانکتون های متوسط Mesoplankton  اندازه متوسط بین 1 میلیمتر تا 1 سانتی متر اغلب به عنوان غذای زنده برای تغذیه آبزیان پرورش داده می شوند

4.      پلانکتون های ریزMicroplankton  اندازه کوچکتر از 1 میلیمتر قابل مشاهده با چشم غیر مسلح نیستند

5.      پلانکتون های بسیار ریز Nanoplankton   اندازه کمتر از 05/0 میلی متر شامل انواع باکتریها و مژکداران این گونه در تکثیر و پرورش انواع بی مهرگان غذای بسیار خوبی محسوب می شوند

3)تقسیم بندی  براساس تمایز نوری:

الف)pheo plankton تا30 متر

ب)nepho plankton از30 تا50 متر

ج)skofo plankton از50 تا1500 متر

د)micro plankton بالای 1500 متر

4)تقسیم بندی از لحاظ عمق انتشار و شرایط جغرافیایی

Pleuston :پلانکتونهایی که درلایه سطحی آب زندگی می کنند.

Neuston :پلانکتونهایی که در چند میلیمتری آب زندگی می کنند.

Epi plagic p :پلانکتونهایی که در لایه حدودا 200 متری آب زندگی می کنند.

Meso plagic p:پلانکتونهایی که درلایه200-1000متری آب زندگی می کنند.

Bathy plagic p:پلانکتونهایی که درلایه 1000-4000 یا2000-4000 متری آب هستند.

5)تقسیم بندی براساس محیط زیست پلانکتونها

الف-POTEMO P پلانکتونهای رودخانهای

ب-MARINE P پلانکتونهای دریایی

ج-LIMNO P پلانکتونهی دریاچه ای مردابی یانهری

د-NERETIC P پلانکتونهای فلات قاره ای

ه-OCEONIC P پلانکتونهای اقیانوسی

تقسیم بندی پلانکتونها از نظر اندازه ظاهری

نام گروه اندازه گیری	Femto. p	Picio .p	Nano. p	Micro. p	Meso. p	Macro. p	Megalo . p
	0/1-0/2 µm	0/2-2 µm	2-20 µm	20-200 µm	0/2-20 mm	2-20 cm	20-200 cm
Viro plankton		P	__	__	__	__	__
Bacterio p	__	P	__	__	__	__	__
Myco p	__	__	P	__	__	__	__
Phyto p	__	__	P	P	P	P	__
Protozoa p	__	__	P	P	P	P	__
Metazoa p	__	__	__	P	P	P	P
میانگین انداه به قد	7- 10	6- 10	5- 10	4- 10	3-      2- 10 -  10	1- 10	0 10

 

گونه هایی که سطح زی اند ودرهنگام روز کمی بالاترازخط ترموکلاین حضوردارند درغروب به لایه های سطحی تر می روند و در طول  شب در میان سطح و خط ترموکلاین پراکنده می شونداین جانوران با طلوع خورشید به بالای خط ترموکلاین سرازیرمی شوند.

گونه های سطح زی درهنگام روز در زیر خط ترموکلاین قرارداشته به هنگام غروب ازترموکلاین گذشته وخود رابه لایه های سطحی ترمی رسانند درطول شب درمیان سطح و عمق پراکندگی داشته و حجم  بیشتر آنها در بالای ترموکلاین می باشند این جانوران با ظاهر شدن خورشید درآسمان از ترموکلاین گذشته و به درون لایه های عمیق تر پراکنده می شوند.

گونه های که در طول روز ودز زیر خط ترموکلاین قرار داشته ولی به هنگام غروب به میان لایه ترموکلاین مهاجرت می کنند این  جانوران  درطول  شب در بین لایه  ترموکلاین و عمق پراکنده میشوند در هنگام طلوع  خورشید  این جانوران به لایه های عمیق تر سرازیر می شوند.

علل مهاجرت های روزانه

1-نور گرایی

2-تاثیرات متقابل نور گرایی و زمین گرایی

3-تغییرات دما

4-گرسنگی

5-دوره های فیزیولوژیکی

پراکنش عمقی زئوپلانکتونها در طول سال

بیشترین میانگین تراکم زئوپلانکتونها در طول سال در عمق 5 متر برابر با 4633 ± 10293عدد بر متر مکعب و کمترین در عمق 50 متر با 2145.30 ±  2631 عدد بر متر مکعب مشاهده شده است.به طور کل با افزایش عمق از ساحل به سمت اعماق ،از تراکم زئو پلانکتونها ،کاسته می شود.

برای بررسی تأ ثیر عمق روی فراوانی و زی توده  موجودات از تست Kruskal-Wallis ، استفاده شد. بر این اساس مقدارp-value < 0.01 ، به دست آمد که نشان دهنده اختلاف معنی دار بین عمق و فراوانی و عمق و زی توده موجودات است .یعنی عمق روی فراوانی و زی توده موجودات تأثیر داشته است.

جمع آوری زئوپلانکتونها

جمع آوری یا نمونه برداری زئوپلانکتونها بوسیله تورها ودامهای مختلفی صورت می گیرد که  بسته  به نوع زیستگاه گونه های مورد نظربرخی ازوسایل موثرتر ازبقیه هستند که معمولا به وسیله تورپلانکتون گیری جمع آوری انجام می گیرد.  که برخی از این  وسایل عبارتند از : زئوپلا نکتون  گیر کلارک ، نمونه بردار ایزاک کید، دام شیندلر، مخروط نمونه گیری لیکنز-ژیلبرت  و پیت حجم سنجی هانسن استامپل.

اگرزئوپلانکتونها دریک اکوسیستم پراکنده باشند وما به صورت نمونه های منفرد آنها را جمع آوری کنیم  در تخمین اندازه جمعیت دچار خطا می شویم  بنا براین برای جمع آوری نمونه ها باید ازوسایل ومورد نیازدر سطح  وسیع تری از آبها وایستگاههای متعددی درمکانهای مختلف آن دریاچه جمع آوری را انجام دهیم.

محلولهای نگهدارنده نمونه ها

الف) محلول فرمالین 10درصدخنثی(خنثی شده توسط هگزا متیلن آمین) + 2 میلی لیترتثبیت کننده به ازاء 100میلی لیتر نمونه

ب)محلول لوگول ید دار( 10گرم ید یا 20 گرم ید ید پتاسیم + 200سانتی مترمکعب آب مقطر= 20 گرم اسیداستیک) به میزان یک حجم محلول ید 1000حجم آب جهت  نمونه برداری اشکال ظریف زئوپلانکتونها مانند  پروتوزوآهای تاژک داروبرخی ازروتیفرها که به صورت زنده شمارش می شود.

روشهای براورد تراکم زئوپلانکتونها

الف)روش محفظه 5 cc:آب نمونه برداری شده را داخل بشر250cc میریزیم و هم زده و5cc ازآن حجم را برمی داریم و به غلظت مناسب می رسانیم وآن را به سه محفظه 5cc  تقسیم کرده و به  مدت  24 ساعت نگه داشته  تا  رسوب کند  و بعد آن را با میکروسکوپ  اینورت مورد شناسایی و شمارش قرار داده  سپس هنگامی که در یک نمونه تراکم زیاد باشدازیکی از دو فرمول زیر برای محاسبه استفاده می کنیم.

حجم آب فیلترشده*مساحت محفظه شمارش mm2*تعداد کل گونه درمیدانهای شمارش شده

___________________________________________________   =تعدادهرگونه  کل حجم آب*حجم محفظه شمارش*مساحت یک میدان*تعداد کل میدانهای شمارش               درلیتر

                                حجم آب بعدازفیلتر شدن*تعداد کل آن گونه در 5CC

                              ________________________________=تعداد هر کونه درلیتر

                                 حجم کل آب فیلتر شده*حجم محفظه مورد شمارش

ب)روش لام  بوگاروف : دقت این روش خیلی بالاست و برای شمارش کلادوسرها و نمونه های آب شوراستفاده می شود. ابتدا 5/0CCازآب نمونه را به روش هم زدن به وسیله استمپل پیپت (مکش) برداشته ودر لام بوگاروف می ریزیم و زیرتعداد کل زئوپلانکتونهاراسریعا شمارش می کنیم که اگر از100 کمتربودنمونه راغلیظ کرده واگراز100بالاتر بود آن را رقیق کرده و بعد دوباره شمرده یادداشت می کنیم 5/0CCدوم راهم مثل اولی شمارش کرده ودرمرحله بعد 10CCوهمانطور شمارش کرده و به صورت زیر محاسبه می کنیم .                   

N1=شمارش نمونه اول

N2=شمارش نمونه دوم

N3=شمارش نمونه سوم

N=شمارش کل نمونه ها

X=موجود دیده شده

V=حجم آب بعد ازفیلترشدن

تاریخچه مطالعه بر روی زئوپلانکتونهای خزر

مطالعه  روی  زئوپلانکتونهای  مناطق کم عمق خزر شمالی  توسط chougounovy  در سالهای 1913-1914 انجام شد ودرسال 1921 اطلاعات آن منتشرگردید واختصاصات گونه ها اعلام شد.

طی سالهای 1934-1935 برای نخستین بار بررسی ها و مطالعات کمی زئو پلانکتونهای خزر شمالی دراعماق مختلف دریا درفصل تابستان توسط yashonov انجام گرفت.

ازسال1938 بررسی ومطالعه وضعیت پلانکتونها همه ساله درخزر میانی و جنوبی شروع شد.

بررسی  سواحل  جنوبی دریای خزر(سواحل ایران) به طور پراکنده درسال 1357توسط گروهی ازکشورشوروی سابق باهمکاری سازمان حفاظت محیط زیست مورد بررسی قرار گرفت.

طرح هیدرولوژی وهیدروبیولوژی حوضه جنوبی دریای خزر ازسال 1370با اهداف مختلف بررسی زئوپلانکتونهای این حوضه آغاز گردید

زئوپلانکتونهای دریای خزر

ازنظرتنوع گونه ای زئوپلانکتونهادریای خزرغنی نیست وگونه های آن شامل پروتوزوآprotozoa  و کلادوسرا cladocera وکوپه پودا copepoda وفرمهای پلانکتونی لاروهای دوکفه ای cirripedia) (lamellibranchiata, می باشد.

درزمره زئوپلانکتونهای دریاچه خزر315 گونه و زیرگونه مشخص شده که عبارتنداز infusori135 , coelenterat  2 , rotatoria67 , cladocera 54, copepoda32,  osteracoda1، mysidacea 6 , cumacea 5  amphipoda 6 ,  isopoda 1 , hydrocarina 1 و سایرین5گونه

بخش اعظم زئوپلانکتونها را اینفوزوئرها به میزان 8 /42 درصد را تشکیل می دهند . که برحسب تفاوت گونهای هم ازیک دیگرمتمایزمی شوند مثل:rotatoria 3/21 , celadosera 1/17که ازنمایندگان جانوران آب شیرین غنی می باشد که عموما در محدوده مصبها و خصوصا مصب رودخانه ولگا مشاهده می شوند.

از زئوپلانکتونهای خزر 2 گونه  بومی اند که شامل: polyphemodies  16 , copepoda 7, rotatoria 2هستند.این نمونه ها درآبهای شیرین ولب شور دریاچه مشاهده نمی شوندآنها اکثردرخزرمیانی وجنوبی که شوری آب درحدود  12-13 در هزار متغیر است دیده می شود.

درمناطق بازخزرجنوبی ومیانی گونه هایی ازقطب شمال وبومی ودرمناطق کم آب ساحلی گونه های مدیترانهای وآب شیرین بر سایرین برتری دارند.

درمناطق مرکزی خزرمیانی و جنوبی در طول سال گونه های دریای استنوهالینز stenohalins برسایرین غالب می باشند که مربوط به  دو گونه کوپه پودا و  میزیدها هستند.

بیشترزئوپلانکتونها در بخش میانی از سخت پوستانeurytemora grimmi و   بیشتر اشکال زئوپلانکتونی در بخش جنوبی دریا از eurytemora minor  هستند.

درمناطق کم عمق خزر و جاهایی که شوری و دمای آب تغییرات زیادی  را شامل می شوند گونه های hterocope caspia و calanipeda aquae dulcis اکثریت را تشکیل می دهند.

گروه بزرگی ازجانوران مناطق کم آب از cladocera و rotatoria که ازنوع آب شیرین هستند ودر فصل تابستان درمناطق شیرین خزر شمالی مشاهده می شوند.

گونه cladocera اغلب از محدوده ایزوها لین 5-6 درهزار وگونه rotatoria که ازمحدوده 9-13 درهزار خارج نمی شوند.

ازکوپه پوداها گونهE.minor گرما دوست است ودرطول سال در خزرجنوبی دیده می شوند ولی در خزر میانی فقط درتابستان هستند .وگونه E.grimmi سرما دوست است و درزمستان به طورانبوه ومتراکم در خزر میانی دیده می شود.

درسال 1975طی بررسی ه تأکید نمودند که توزیع وفراوانی کلیه گونه های جانوری درطبیعت،نتیجه تأثیرمتقابل وپیچیده پارامترهای مختلف محیطی است.

دمای آب  یکی ازفاکتور های مهم ف یزیکی است که در تولیدات اکوسیستم ها نقش دارد. دما و اثر باد روی پراکنش زئوپلانکتونها اثر  مهمی دارند. (Fedorina,.1978)

گونه Acartia clausi گونه ای است که تحمل تغییرات دمایی را دارا می باشد. (Eurythermic) و در تمامی طول سال در درجه حرارت از0 تا 5/29 درجه سانتی گرادحضور دارد.بیشترین تراکم آن دردریای خزر در دمای 23 تا 5/29 درجه ثبت شده است.

تأ ثیردمای آب روی رشد،شکوفایی تخم ودرصد باروری به خوبی روی برخی گونه هایAcartia ،مانندA.clausi ، شناخته شده است.

زئوپلانکتونهای دریای خزرمنبع عمده تغذیه ماهیان، به خصوص کیلکا ماهیان هستند که به طور اختصاصی از پاروپایان و دیگر انواع زئوپلانکتون تغذیه می کنند.کاهش شدید زئوپلانکتونها در سال های اخیرومتعاقب آن کاهش درصید کیلکا ماهیان و ماهیان خاویاری دلیلی برای انجام این تحقیق و بررسی میزان دقیق زی توده،تولید ثانویه،وپراکنش زئوپلانکتونهادرسالهای اخیرمی باشد.

گروه های شناسایی شده زئوپلانکتونهای دریای خزر

•        

تغییرات فصلی زئوپلانکتونها درخزر

•          Protozoa:

•          Foraminifera

•          Radiolaria

•          Tintinopsis sp

•          Rotatoria:

•          Synchaeta sp

•          Asplanchna sp

•          Brachionus sp

•          Keratella sp

•          Lecane sp

•          Cephalodela sp

•          Copepoda:

•          Acartia clausi

•          Calanipeda sp

•          Halicyclops sarsii

•          Harpacticoida

•          Polychaet larvae::

•          Nereis sp

•          Hypania sp

•          Prorodon:

•          P.morgani

•          Lacrymaria

•          Chaenea teres

•          Enchelyodon

•          Sulcatus spec.n.

•          Didinium:

•          D.gargantuan

•          Frontonia:

•          F.microstoma

•          U.nigricans

•          Cyciidium:

•          C.bergeri

•          Cyclotrichium:

•          C.cyclocaryon

•          Lionotus:

•          L.serratum

•          Chilodontopsis

•          Oblonga

•          Nassula:

•          N.ornate

•          Ch.t.var.major

•          Ch.rigida

•          Trithigmostoma

•          Cucullulus

•          Paramaecium

•          Caudatum

•          Keronopsis:

•          K.pernix

•          Opisthotricha halophila

•          Zoothamnium:

•          Z.pelagicum

•          Metopus:

•          M.halophilis

•          Ceimacostomum gigas

•          Strombidium sauerbreyae

•          S.sulcatum

•          S.acuminatum

•          Halteria grandinella

•          Strobilidium pelagicum

•          Strobilidium sp

•          Euplotes:

•          E.crassus

•          Brachionus:

•          B.plicatilis

•          Evadne:

•          E.prolongata

•          Tintinnopsis:

•          T.karajacensis

•          T.campanulata

•          T.meunieri

•          T.campanulata

•          T.minuta

•          T.lobiancoi

•          T.urnula

•          Codonella tagenula

•          Stenosemella ventricosa

•          Codonellopsis contracta

•          Helicostomella subulata

•          Coxliella cochleata

•          Favella ehrenbergii

•          Parafavella sp

•          Holosticha scutellum

•          Diophry:

•          D.appendiculata

•          Aspidisca lyncaster

•          A.caspica

•          A.aculeate

•          Tokophrya mollis

•          Acineta sp

•          Rotalia veneta

•          Cornigerius:

•          C.arvidi

•          Caspievadne maximowitschi

•          C.prolongata

•          C.micronyx

•          C.anonyx

•          Limnocalanus grimaldii

•          Cirripedia:

•          Balanus sp

•          Cladocera::

•          Podon polyphemoides

•          Heterocope:

•          H.setife

•          Eurytemora:

•          E.minor

•          Other groups:

•          Mullusca larvae

•          Osracoda

•          Decapod larvae

•          Vasicola parvula

•          Prodon marinus

تغییرات فصلی زئوپلانکتون ها در خزر شمالی به دما و شوری آب بستگی  دارد.در فصل بهار پس از ذوب شدن یخ ها و قبل از ورود سیلابها وطغیانها به دریاچه درگونه های Copepodaازنوع دریایی ویوری هالینزتشکیل می دهند. جنسهای یوری هالینز عبارتند از: Halicyclops وCalanipeda که بیوماس این گروهها را مشخص و تعیین می کند. آنها زمستان را درزیریخ ها سپری می کنند و تکثیر و تولیدومثل را درماه آوریل شروع می کنند.

گونه های دریایی عمیقا درخزرشمالی تا اوایل طغیانها تا مرز آبی خزرمیانی رسوخ می کنند.دربین آنهاگونه غالب را Eurytemora تشکیل می دهد لیکن بیوماس قابل توجهی راشامل نمی شود.ماه مه با افزایش دمای آب درخزرشمالی تولید انواع آب شیرینCladocera وRotatoriaشروع می شودکه درماه اوت به حداکثر رشد و تولید انبوه خود می رسند. بطوریکه بیوماس متوسط زئوپلانکتونهای آب شیرین در نواحی غربی خزرشمالی درسال1974مقدار149/0 گرم درمترمکعب اما درسال 1976به 43/0 گرم درمتر مکعب را تشکیل می دهد.درفصل پاییز پلانکتونها از گونه Copepoda ازنوع یوری هالین راشامل می شوند تراکم انبوه آنها در مرزآبی یا خزر میانی مشاهده می شود.

تغییرات فصلی زئوپلانکتونهادرخزرمیانی وجنوبی یکسان نمی باشند بطوریکه در زمستان سال 1976 در خزرمیانی رشد و تولید ضعیف زئوپلانکتون ها مشاهده می شود.در مناطق باز خزر میانی  بیوماس زئوپلانکتون ها بیشتراز5گرم درمتر مربع را تشکیل نمی دهد.اما در نواحی غربی به 10 -5گرم درمترمربع هم می رسد.درزمستان ملایم سال1975 بیوماس زئوپلانکتونها بیشترازمقدارآن درزمستان1976 بوده.مقدارآن درنواحی مرکزی25گرم درمترمربع وبامقدار حداکثر 79 گرم درمترمربع تعیین گردیده است. انواع غالب زئوپلانکتون را گونه های Limnocalanus وEurytemora تشکیل می دادند.

دربهار 1976افزایش بیوماس زئوپلانکتونها درخزرمیانی اتفاق می افتد. بیوماس آن درنواحی مرکزی 25تا 50 گرم درمترمربع ولی در نواحی جنوب غربی 10تا 25 گرم درمتر مربع راتشکیل می دهد. در نواحی تولید کمی را پلی فمیدها و نوزاد جانوران کفزی حدود نصف کل بیوماس را تشکیل می دهند.

درفصل پاییزسال1976کاهش بیوماس زئوپلانکتونها در کلیه مناطق خزر میانی مشاهده می شود. مخصوصا بیوماس Eurytemora و Polyphemoides

تجزیه وتحلیل آمارسالهای زیادی در مورد بیوماس زئوپلانکتون ها نشان می دهد که طی دوره  کاهش سطح آب دریای خزر ( 1976 - 1925) بیشترین تولید  زئوپلانکتون ها درناحیه مرکزی خزر میانی اما کمترین میزان آن درناحیه شرقی آن مشخص شده است.درارتباط با افزایش سطح آب دریاچه خزر ( 1990 -1977 ) افزایش بیوماس زئوپلانکتون ها در نواحی غربی و مرکزی آن مشاهده می شد.چنین قانونمندی دررشد وتولید زئوپلانکتونها نیزدرخزرجنوبی مشاهده می شود.

مجموع بیوماس زئوپلانکتونهای دریای خزردرماههای مختلف سال ها1976-1974از1تا3میلیون تن درخزرمیانی از9/0تا5/2میلیون تن درخزرجنوبی تشکیل داده است مقداربیوماس تابستانه زئوپلانکتون ها برای کل دریاچه خزر در این سال ها در حدود1/3 تا 2/5 میلیون تن متغیراست.کل بیوماس زئوپلانکتون های تابستانه طبق مواد سی ساله 5میلیون تندرخزرمیانی و1/2میلیون تن درخزرجنوبی راتشکیل می دهد.

شناسایی وپراکنش زئوپلانکتون های تالاب انزلی ونواحی ساحلی دریای خزر

در بررسی کیفی مطالعات زئوپلانکتونی در مجموع 10 شاخه و 50 جنس زئوپلانکتونی به انضمام مراحل جنینی Cladocera ، مراحل ناپلی Copepoda و Balanus ومرحله لاروی Bivalvia شناسایی شدند. ازآغازیان 14جنس شناسایی گردید که 7جنس مربوط به شاخه Rhizopoda، یک جنس مربوط به شاخه Actinopoda و 6 جنس مربوط به شاخه Ciliophora بوده است.ازشاخه های Porifera و Tardigrada  یک جنس،26 جنس مربوط به شاخه   Rotatoria، یک جنس مربوط به شاخه Gastrotricha و 9 جنس از شاخه Arthropoda  بوده اند.میانگین جمعیت زئوپلانکتونی در کل تالاب انزلی در طول مطالعه 920 عدد در لیتر و از بین شاخه های نامبرده شده Rotatoria و Atrhropoda،ازاهمیت بیشتری برخوردار بوده و بیشترین درصد را در مناطق مختلف تالاب انزلی بخود اختصاص داده اند.

در بهاربیشترین فراوانی زئوپلانکتون مربوط به شاخه  Rotatoria بوده این شاخه 8/60درصدجمعیت سالیانه زئوپلانکتونی را درتالاب انزلی دارامی باشد.تراکم این شاخه دربهار446عدد درلیترومهمترین جنس های آن عبارتند از: Brachionus, Keratella, Polyarthera  و  Synchaeta

  در این فصل شاخه آرتروپودا با راسته های کوپه پدا و جنس های مختلف از خانواده ی سیکوپوپیدا و ناپلی  در مجموع با تراکم 399 عدد درلیتردرمرتبه دوم قرار دارد.درصد سالانه فراوانی این راسته به همراه ناپلی 23/17درصد است.ازهمین شاخه راسته کلادوسرها با جنس های Chydrus, Monia و Alona درصد کمی از جامعه زئوپلانکتونی تالاب انزلی رادراین فصل تشکیل می دادند.در فصل بهار از آغازیان با شاخه ی ریزوپودا با تراکم 132 عدد در لیتر و شاخه سیلیوفوا با تراکم 40 عدد در لیتر و در رده های بعدی قرار گرفتند.

شاخه سیلیوفورا 75/ 9درصد جمعیت سالانه داردکه فراوان ترین جنسهای آن طول سال Coleps, Paramicium و Tintinnopsis بوده وشاخه ریزوپودا دارای 6/ 6درصدسالانه جمعیتی باجنس های Arcella, Difflugia  و  Centropyxis بود. از شاخه نرمتنان و دوکفه ای هامرحله لاروی آن باتراکم جمعیت 44عدد درلیترحدود4 درصد جمعیت سالانه زئوپلانکتون های تالاب انزلی را تشکیل می دهدسایرگروه های زئوپلانکتون ها جمعیت چندانی نداشته و درصد ناچیزی ازجامعه ی زئوپلانکتونی تالاب انزلی راتشکیل داده یا فقط درمرحله ای ازحیات خودزندگی پلانکتون ها دارند( مرو پلانکتون) میانگین کل جمعیت زئوپلانکتون ها در فصل بهار 957 عدد در لیتر بوده است.

در فصل تابستان جمعیت زئوپلانکتونی اغزایش چشمگیری یافته و شاخه Rotatoria همچنان با تراکم 1219 عدد در لیتر، سیلیوفورا با 240 عدد در لیتروازشاخه ی آرتروپودا راسته کوپه پودا با جنس های مختلف  Cyclopsوناپلی آنها در مجموع 198 عدد در لیتر در رتبه های بعدی قرارداشته ازشاخه نرمتنان مرحله ی لاروی دوکفه ای ها باجمعیت 104عدد درلیترازپرجمعیت ترین زئوپلانکتون های این فصل تالاب انزلی بوده اند میانگین کل جمعیت زئوپلانکتون ها در فصل تابستان 1783 عدد در لیتر بود

در فصل پاییز با سرد شدن تدریجی هوا ، شرایط نامطلوب جوی و کم شدن پوشش های گیاهی جمعیت زئوپلانکتونی کاهش یافته، اما همچنان شاخه روتاتوریا با تراکم 336 عدد در لیتر در مرتبه اول قرار دارد.

از شاخه آرتروپودا، جنس های مختلف Cyclops بهمراه ناپلی آنها در مجموع با 53 عدد در لیتر و شاخه های ریزوپودا با 47 عدد در لیتر و سیلیوفورا با 33 عدد در لیتر از مهمترین زئوپلانکتون های تالاب انزلی در فصل پاییز بودند. میانگین کل جمعیت پلانکتون ها در فصل پاییز 436 عدد در لیتر بود

در فصل زمستان جمعیت زئوپلانکتونی اندکی افزایش یافت . شاخه روتاتوریا با تراکم جمعیت393عدد درلیتروجنس های Synchaeta و   Polyarthera همچنان در رتبه اول قرار داشتند. شاخه های سیلیوفورا و ریزوپودا از آغازیان به ترتیب با 62 و 42 عدد در لیتر از مهمترین زئوپلانکتون های مشاهده شده در زمستان بودند. سایر گروه های زئوپلانکتونی از فراوانی کمی در این فصل برخوردار بوده ، میانگین کل جمعیت زئوپلانکتون ها در فصل زمستان 503 عدد در لیتر بوده است.

مقایسه فراوانی زئوپلانکتون ها درایستگاه های مطالعاتی و درطول بررسی نشان می دهد که مناطق هندخاله و آبکنار در مقایسه با سایر مناطق از فروانی بیشتری برخودار بوده اند.

گونه پاروپا،43 گونه شاخکدار وروتیفرها حدود 30 گونه مجموعه زئوپلانکتونهای دریای خزر می باشند

گروه بزرگ زئوپلانکتون مناطق کم عمق را گونه های پاروپایان ، شاخکداران و روتیفرهای آب شیرین تشکیل می دهند.

میزان بیوماس زئوپلانکتونها درخزرمیانی بیشترازخزرجنوبی است

زئوپلانکتون غالب خزرشمالی کوپه پوداهستند وتابع تغییرات فصلی می باشند که این تغییرات بر مبنای 2 فاکتور اصلی درجه حرارت و شوری آب تعیین می شود.

بیوماس اصلی در خزر میانی و خزر جنوبی در فصل تابستان  Limnocalanus, Eurytemora می باشد

ترکیب گونه ای زئوپلانکتونها در دریای خزر در سال83

ترکیب گونه ای در فصل پاییز

زئوپلانکتونهای مشاهده شده در فصل پاییز شامل 12گونه بودند.

بیشترین فراوانی  و زی توده از میان گونه های مشاهده شده در فصل پاییز متعلق به  گروه   Copepoda ، گونهAcartia clausi  با فراوانی51/94درصد و زی توده 24/98 درصد بود

.74/2 در صد از فراوانی و  71/1 درصد از زی توده گونه ها را لارو Balanus   تشکیل می داد.

مراحل پلانکتونی کرمهای پرتار nereis و hypania ، با درصد فراوانی 61/1 درصد تشکیل دهنده عمده باقی زئوپلانکتونها بودند.

باقی گونه ها تنها 13/1 درصد از فراوانی و 03/0درصد از زی توده را تشکیل می دادند

 ترکیب گونه ای در فصل زمستان

تعداد گونه های مشاهده شده در فصل زمستان شامل 11 گونه بود

 از این میان گونهAcartia clausi با فراوانی 3/94 درصد و زی توده96/94درصد بیشترین فراوانی و زی توده را در اختیار داشت.

لارو Balanus    دارای فراوانی 5 درصد و بیوماس 62/4درصد،بود.

 باقی گروه ها نیز فراوانی و زی توده ناچیزی را تشکیل می دادند

ترکیب گونه ای در بهار

در فصل بهار تعداد گونه های مشاهده شده  23 گونه بود.

بیشترین فراوانی و زی توده مربوط به  Acartia clausi   با درصد فراوانی 31/54 درصدو میانگین زی توده 47/63 درصد بود.

 دررده بعدی ازلحاظ فراوانی گونه Tintinopsis spقرار داشت .

اما از لحاظ زی توده  Balanus sp ، رده دوم را در اختیار داشت

ترکیب گونه ای در تابستان

در فصل تابستان تعداد گونه های مشاهده شده،11 گونه بود.

بیشترین فراوانی و زی توده متوسط مربوط به Acartia clausi   با 24/96%  و 39/79% ،بود.پس از آن لارو  Balanus  با فراوانی 26/2% و زی توده56/2% قرار داشت .

  

 

مهاجرت زئوپلانکتونها